Verbintenissen ontstaan vaak uit overeenkomsten. Er zijn echter ook situaties waarin verbintenissen ontstaan zonder dat een overeenkomst nodig is. Een voorbeeld hiervan is zaakwaarneming. In dit artikel wordt nader op dit onderwerp ingegaan.
Wat is zaakwaarneming?
Zaakwaarneming is het zich willens en wetens en op redelijke grond inlaten met de behartiging van eens anders belang, zonder bevoegdheid daartoe aan een rechtshandeling of een elders in de wet geregelde rechtsverhouding te ontlenen, aldus artikel 6:198 Burgerlijk Wetboek.
Om van zaakwaarneming te kunnen spreken moet aan alle voorwaarden uit dit artikel zijn voldaan. Indien iemand de belangen van een ander behartigt, maar hiervoor bijvoorbeeld geen redelijke grond heeft, spreken we niet van zaakwaarneming.
Een redelijke grond houdt in dat de omstandigheden van het geval het ingrijpen door de zaakwaarnemer moeten rechtvaardigen. Bemoeizucht – ook al strekt dit tot de behartiging van het belang van een ander – schept geen zaakwaarneming. De vermoedelijke wil van een belanghebbende is vaak een aanknopingspunt in de beoordeling of sprake is van een redelijke grond.
Ter verduidelijking volgt hier een voorbeeld van zaakwaarneming:
Een oplettende buurtgenoot merkt op dat het raam van de woning van één van zijn buren door onbekende redenen is gesneuveld. De buren zijn op vakantie en blijken onbereikbaar te zijn. Door het gebroken raam is het huis inbraakgevoelig en bovendien is er zware storm op komst waardoor de buurman vreest dat waterschade aan de woning zal ontstaan indien hij niet optreedt. De buurman besluit daarom het raam door een glaszetter te laten vervangen.
In dit voorbeeld treedt de oplettende buurtgenoot op als zaakwaarnemer en zijn de op vakantie zijnde buren de belanghebbenden. In het navolgende wordt duidelijk welke verplichtingen voor beide partijen voortvloeien uit de zaakwaarneming.
Verplichtingen zaakwaarnemer
De zaakwaarnemer is op grond van artikel 6:199 Burgerlijk Wetboek verplicht bij de waarneming de nodige zorg te betrachten en, voor zover dit redelijkerwijze van hem kan worden verlangd, de begonnen waarneming voort te zetten. Met dit laatste wordt bedoeld dat de zaakwaarnemer niet zomaar kan stoppen met de zaakwaarneming als het belang van de belanghebbende vraagt om voortzetting hiervan. Of voortzetting van de zaakwaarnemer verlangd kan worden is afhankelijk van de omstandigheden van het geval, waarbij onder meer de vraag of de belanghebbende zelf verder kan optreden en de verhouding tussen het gediende belang en de inspanning van de zaakwaarnemer een rol spelen.
De zaakwaarnemer is daarnaast verplicht, zodra dit redelijkerwijze mogelijk is, verantwoording te doen aan de belanghebbende van hetgeen hij heeft verricht. Heeft hij voor de belanghebbende gelden uitgegeven of ontvangen, dan doet hij daarvan rekening.
Een zaakwaarnemer kan rechtshandelingen verrichten uit zijn eigen naam, maar is op grond van artikel 6:201 Burgerlijk Wetboek ook bevoegd rechtshandelingen te verrichten in naam van de belanghebbende, voor zover diens belang daardoor naar behoren wordt behartigd. Zo had de buurman in het eerder aangehaalde voorbeeld ervoor kunnen kiezen om de rekening van de glaszetter zelf te betalen en de kosten bij zijn buren terug te vorderen, maar hij had ook de overeenkomst namens de buren kunnen sluiten, waardoor de buren verplicht zijn de kosten voor het plaatsen van het nieuwe raam aan het glaszettersbedrijf te betalen.
Verplichtingen belanghebbende
Ondanks het feit dat de belanghebbende de zaakwaarnemer niet heeft verzocht zijn belangen te behartigen, is er door de zaakwaarneming wel een verbintenis ontstaat uit de wet waaruit ook bepaalde verplichtingen voor de belanghebbende voortvloeien.
De belanghebbende is, voor zover zijn belang naar behoren is behartigd, gehouden de zaakwaarnemer de schade te vergoeden, die deze als gevolg van de waarneming heeft geleden. Bij de vraag of de belangen naar behoren zijn behartigd gaat het om de wijze waarop de zaakwaarneming is uitgevoerd.
In het geval er geen redelijke grond was voor de zaakwaarneming (en er dus eigenlijk van zaakwaarneming geen sprake is geweest) of in het geval het belang van de belanghebbende niet naar behoren is behartigd, wordt de belanghebbende normaal gesproken niet door het optreden van de (pseudo)zaakwaarnemer geraakt (althans niet op grond van zaakwaarneming). De belanghebbende kan het optreden van de (pseudo)zaakwaarnemer in deze gevallen echter op grond van artikel 6:202 Burgerlijk Wetboek goedkeuren. Hierdoor geeft de belanghebbende zijn bevoegdheid om jegens de (pseudo)zaakwaarnemer een gebrek in te roepen prijs. Eventueel kan de (pseudo)zaakwaarnemer de belanghebbende een redelijke termijn stellen voor het geven van goedkeuring. Voor de goede orde; goedkeuring raakt alleen de interne relatie tussen de zaakwaarnemer en de belanghebbende en heeft dus geen derdenwerking.
Vragen?
Mocht u meer informatie of een passend advies willen op het gebied van zaakwaarneming, dan kunt u contact opnemen met ons kantoor.